Τελειομανία. Η ίδια η λέξη αποτυπώνει γλαφυρά τον τρόπο πού μπορεί να επηρεαστεί ένα άτομο. Μία προσωπικότητα με δομικό στοιχείο την τελειομανία θα ωθήσει τον εαυτό του να τοποθετήσει τους στόχους του τόσο ψηλά, που μπορεί να καταλήξουν ανέφικτοι. Ενώ η ανάγκη του τελειομανή είναι να αποδεκτεί τον εαυτό του και να ενδυναμώσει την εικόνα του είτε στο εσωτερικό του περιβάλλον είτε στο εξωτερικό, οι στόχοι οι οποίοι δεν είναι ρεαλιστικοί θα φέρουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.
Αισθήματα που μπορεί να εκδηλωθούν είναι θυμός, ενοχή, ντροπή. Θυμός που δεν τα καταφέρνει, ένοχη για τις ελλείψεις του, ντροπή για την ημιτελή ύπαρξή του. Ενώ αισθάνεται ημιτελής, ταυτόχρονα ανδρώνει ένα υπερεγώ με σκληρούς κανόνες και αξίες, όπως και πολλά πρέπει.
Αυτό το δύσκαμπτο υπερεγώ ανεβάζει συνεχώς στα μάτια του τα επιτεύγματα άλλων ανθρώπων, ενώ ματαιώνει τον εαυτό του, θεωρώντας τον ανάξιο εκτίμησης, ότι και αν έχει επιτύχει. Οι υψηλές προδιαγραφές για τον εαυτό του και η ακραία τοποθέτηση των στόχων, έχουν έως αποτέλεσμα την ενδυνάμωση της αρνητικής εικόνας του εαυτού. Η ουτοπία της τελειότητας και η συνειδητοποίηση του ακατόρθωτου πληγώνει βαθιά το άτομο, οδηγώντας εν τέλει σε δύσκολες ψυχικά καταστάσεις, όπως κατάθλιψη, άγχος, έλλειψη παραγωγικότητας και δημιουργίας και το κυριότερο έλλειψη αυτοεκτίμησης.
Βασικοί τύποι προσωπικότητας των τελειομανών:
α) υπερβολικά και υψηλά εσωτερικά πρότυπα για την επιτυχία τείνουν να καταλήγουν με συμπτώματα κατάθλιψης και διατροφικών διαταραχών
β) υπερβολικά και υψηλά εξωτερικά πρότυπα από τους άλλους τείνουν με αισθήματα δυσαρέσκειας για τις σχέσεις τους, όπως και θυμό
γ) το άτομο με τάσεις τελειομανίας βλέπει τα λάθη του μέσα από μικροσκόπιο – όλα είναι έντονα και μεγεθυμένα
Πολλές φορές για να αποφύγει το λάθος, εστιάζεται σε όποια πιθανή κατάσταση μπορεί να το δημιουργήσει εντέλει, όμως αυτή η συμπεριφορά δεν προσφέρει καμία προστασία, απλά ελκύει και τροφοδοτεί ασυνείδητα την αρνητική εξέλιξη της όποιας κατάστασης.
Όπως είναι φυσικό, αυτή η ψυχική πίεση θα οδηγήσει σταδιακά σε έκπτωση της λειτουργικότητας του και σε ψυχική αστάθεια.
Σε αυτό το σημείο που πιστεύω πως έγινε κάπως κατανοητό το πόσο βάναυσοι μπορεί να γίνουν οι τελειομανείς με τον εαυτό τους, είναι καλό να δούμε πώς αυτή η πίεση τείνει να εκφράζεται προς τα έξω: οι συνεχόμενες μεταπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν αίσθημα θυμού και ζήλιας για τους άλλους που θεωρούν επιτυχημένους. Η δε αίσθηση αναξιότητας, μπορεί να τους οδηγεί στο να απομονώνουν αυτά τα άτομα, διότι νιώθουν τοξική ντροπή απέναντί τους. Οι τελειομανείς επικρίνουν συχνά, ανεξάρτητα από το πώς είναι μία κατάσταση ή ένα άτομο – θα βρουν κάπου κάποιο λάθος, ώστε να μειώσουν, διότι έχουν μάθει να λειτουργούν με αυτή τη σκληρότητα, με το υπερεγώ τους.
Οι μεταπτώσεις στη συμπεριφορά είναι πολύ συχνές και παγιδεύονται συνέχεια σε ρόλους, από φόβο μη χάσουν την εικόνα και την υπόστασή τους. Κρατούν, έτσι, τους άλλους, συχνά, σε μία αόρατη απόσταση, ώστε η “μη-τελειότητά” τους να μην αποκαλυφθεί. Νιώθουν πως, αν κάποιος έρθει πιο κοντά, θα ξεγυμνωθούν, θα είναι ευάλωτοι. Εξαναγκάζουν τον εαυτό τους να κάνει πολλά, ώστε να δείχνει χρήσιμος. Πολύ συχνά, αυτό οδηγεί στην κακοποίηση των σχέσεών τους ή στην καταστροφή της προσωπικής τους ζωής.
Από την άλλη, μπορεί να μείνουν στην αδράνεια, νιώθοντας πως όλα είναι μάταια. Μπαίνουν σε στασιμότητα, μέσα από αυτήν την αγωνία. Συχνές εκρήξεις, που πηγάζουν από το προσωπικό αίσθημα ότι προσβάλλονται ή μειώνονται από τους άλλους, χωρίς να είναι πάντα απόλυτο ότι αυτό συμβαίνει – αυτή είναι όμως η αίσθησή τους. Μεταθέτουν συνέχεια την απόλαυση και την αναβάλλουν για αργότερα. Έτσι χάνουν κομμάτια από τη χαρά της ζωής. Διακατέχονται από αγωνία να τα ελέγξουν όλα, έτσι πολλές φορές ξεχνάνε να μοιραστούν με τους άλλους και, εν τέλει, μένουν μόνοι.
Εφόσον υποτιμούν ότι κατακτούν, ότι καταφέρνουν, τελικά έχει μεγάλο τίμημα η τελειομανία. Ενέχει κούραση, ψυχική και σωματική. Όταν αυτή η κούραση γίνει αισθητή, είναι μία καλή στιγμή για αλλαγή.
Μικροί στόχοι:
Ένας καλός λόγος για αυτό που καταφέρνετε, μία καλή χειρονομία προς τον εαυτό σας για όσα έχετε κατακτήσει, είναι πραγματικά μία μορφή ίασης, ένα σημείο ξεκούρασης. Δώστε στον εαυτό σας έστω και μικρά “μπράβο”
Πάρτε χρόνο για να δείτε όσα έχετε καταφέρει – δείτε τα από μακριά και προσπαθήστε να τα αντικρίσετε όπως θα ήταν αν κάποιος άλλος τα είχε επιτύχει και, σιγά σιγά, φέρτε τα κοντά σας και αισθανθείτε το πόσο σπουδαία είναι.
Πάρτε το χρόνο σας για να αγαπήσετε αυτά που καταφέρνετε κάθε ημέρα.